ผมพยายามไปสืบค้นดูว่า "อัตลักษณ์ของคนไทย" คือ สิ่งที่แสดงความเป็นตัวตนของคนไทย มันมีอะไรบ้าง ได้ข้อมูลสรุปมาว่า คนไทยนั้นมีความยิ้มแย้มแจ่มใส มีความเป็นมิตร มีความโอบอ้อมอารี มีความสุภาพ ยิ้มแย้มแจ่มใส มีรอยยิ้มเสมอ รักสนุก รักความสะดวกสบาย
..
อีกด้านหนึ่ง คนไทยมักเก็บความรู้สึก ไม่ค่อยแสดงออก ไม่ค่อยเคารพกฏเกณฑ์ ไม่รักษาคำพูด ไม่รักษาเวลา ชอบทำอะไรตามใจ
..
แต่ก็ค้นไม่เจอว่าคนไทย "ความมีน้ำใจ" เป็นอัตลักษณ์พิเศษของคนไทย ในขณะที่คนชาติอื่น ๆ เช่น คนญี่ปุ่นก็มีความมีน้ำใจเช่นกัน
..
จึงเกิดความสงสัยว่า ทำไมคนไทยจึงชอบอ้างว่า คนไทยเป็นคนที่มีน้ำใจอยู่เสมอ จนถึงกับนำมาใช้อ้างอิงว่า "ถ้าเป็นคนไทยต้องมีน้ำใจ"
..
เมื่อคนไทยเผชิญหน้ากับบุคคลอื่น และเห็นว่าบุคคลนั้นเป็นฝ่ายผิดในฐานที่ไม่ยอมเอื้อเฟื้อให้ตน จะพูดทวงถามถึงอัตลักษณ์ไทยว่า
..
"ไม่มีน้ำใจเลย..เป็นคนไทยหรือเปล่า?"
"เป็นคนไทยหรือเปล่า..ไม่มีน้ำใจเลย?"
..
แม้กระทั่งตามรูปการณ์แล้วตนเองน่าจะเป็นฝ่ายผิด เช่น กระทำผิดกฎหมายอย่างชัดแจ้ง แทนที่จะยอมรับความผิดของตนเอง แต่กลับไปถามหา "น้ำใจ" จากอีกฝ่ายหนึ่ง และสรุปเอาเองว่า "ถ้าคนไหนไม่มีน้ำใจ ก็ไม่น่าจะเป็นคนไทย"
..
ดังเช่น กรณีความขัดแย้งระหว่างผู้ขับรถแท็กซี่กับผู้ขับรถวีออส ภาพจากกล้องติดรถยนต์เห็นเหตุการณ์ ที่เป็นข่าวแพร่หลายในโซเชียลมีเดียวันที่ 24 กรกฎาคม 2560 รถยนต์วีออสขับปาดเข้ามาตรงคอสะพาน ตรงเส้นทึบ ซึ่งตามกฎหมายแล้วห้ามทำ รถแท็กซี่ที่แล่นมาทางตรง ไม่หักหลบให้ บีบแตรเตือน (หรืออาจหมายถึงการต่อว่าหรือด่าทอด้วยเสียงแตร) เกิดการเฉี่ยวชนกันขึ้น รถแท็กซี่ขับเลยไป รถวีออสเร่งเครื่องแซงมาจอดแล้ว ชายผู้ขับรถวีออสลงจากรถมาต่อว่าคนขับรถแท็กซี่ว่า "เป็นคนไทยหรือเปล่า ไม่มีน้ำใจเลย"
..
ประเด็นอยู่ตรงที่คำพูดถามหา "ความมีน้ำใจ" ที่ว่า "เป็นคนไทยหรือเปล่า ไม่มีน้ำใจเลย"
..
บทความนี้ไม่มีเจตนาที่จะตัดสินว่าใครผิด ใครถูก แต่ต้องการวิเคราะห์ว่า ทำไมคนไทยทั่วไปจึงมีความคิด ความเชื่อ มีทัศนคติว่า "ถ้าเป็นคนไทยต้องมีน้ำใจ" จนถึงกับมีคำพูดพร้อมใช้ (ready to speak) ว่า
"ไม่มีน้ำใจเลย เป็นคนไทยหรือเปล่า?"
..
เมื่อตรวจสอบทางแนวคิดทฤษฎีว่ามันไม่มีเรื่อง "ความมีน้ำใจ" ในอัตลักษณ์คนไทย แล้วคำนี้มันมาจากไหน?
..
เลยลองไปค้นข้อมูลในสื่อที่ผ่านมา พบว่า เคยมีบทเพลงชื่อ "คนไทยหรือเปล่า" ขับร้องโดย แอ๊ด คาราบาว ที่ใช้โฆษณาเบียร์ช้าง ซึ่งมีเนื้อหาดังนี้
"คนไหน คนไทย จะรู้ ได้ไง ถ้ามี น้ำใจ ละคนไทย แน่นอน
ใจกล้า ใจแกร่ง ใจสู้ กระฉ่อน เพื่อบ้านเกิด เมืองนอน เราสู้ตาย สู้ตาย
คนไหน คนไทย จะรู้ ได้ไงถ้ามี น้ำใจ ละคนไทย แน่นอน ใจกล้า ใจแกร่ง จนชาวโลก ยกย่อง ขอมอบ เหรียญทอง ให้คนไทย หัวใจช้าง
...กินแล้ว ภาค ภูมิ ใจ
...เบียร์ คนไทย ทำเอง"
..
ผมตั้งข้อสันนิษฐานว่า การโฆษณาเบียร์ช้างชุด "คนไทยหรือเปล่า" มีอิทธิพลต่อการรับรู้ การจดจำ และทัศนคติของคนไทย
..
รวมทั้งการโฆษณาเบียร์ช้างชุด "คนไทยหรือเปล่า" มีส่วนประกอบสร้างความจริงขึ้นมาชุดหนึ่งว่า "ถ้ามีน้ำใจคือคนไทยแน่นอน" หรือพูดอีกอย่างหนึ่งว่า "ถ้าเป็นคนไทยต้องมีน้ำใจ"
..
ความจริงที่ประกอบสร้างขึ้นมาว่า "คนไทยต้องมีน้ำใจ" ได้แทรกซึมเข้าไปในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของคนไทย และมักถูกนำมากล่าวอ้างเพื่อแสดงความเป็นเหตุเป็นผล
..
รวมทั้งเพื่อกล่าวอ้างถึงความชอบธรรมของตนเอง ที่จะสามารถกระทำความผิดบางอย่างได้ โดยอีกฝ่ายหนึ่งควรจะต้องมอบน้ำใจให้ ถ้าไม่อยากเกิดปัญหาก็ควรมอบน้ำใจให้ผู้อื่นก่อน เมื่อไม่มีน้ำใจให้จึงเกิดปัญหาตามมา โดยไม่ได้พิจารณาถึงการกระทำของตนเองว่าถูกหรือผิด และไม่ได้คิดเลยว่าตนเองเป็นผู้ที่ไม่เคารพกฏเกณฑ์ของสังคม ซึ่งเป็นอัตลักษณ์เดิมของคนไทย
..
บางที ชุดความคิดแบบนี้ ควรจะบันทึกไว้ว่าเป็น "อัตลักษณ์ไทย" อีกประการหนึ่ง
..
สิ่งที่น่าคิดอีกประการหนึ่งคือ ใครที่คิดว่า การสื่อสารและการโฆษณาไม่มีอิทธิพลต่อผู้รับสารโดยสิ้นเชิง คงจะต้องทบทวนเสียใหม่
..
มันเหลือเชื่อจริง ๆ ว่า 10 ปีผ่านไป ความคิด ความเชื่อ ค่านิยม ทัศนคติ เรื่อง คนไทยต้องมีน้ำใจ ที่ได้รับมาจากสารโฆษณาเบียร์ช้าง ยังคงตกค้างอยู่ในจิตใต้สำนึกของคนไทยได้ยาวนานถึงเพียงนี้
..............................................
#คนไหนคนไทยจะรู้ได้ไง
#ถ้ามีน้ำใจละคนไทยแน่นอน
#คนไหนคนไทยจะรู้ได้ไง ถ้ามีน้ำใจละคนไทยแน่นอน
25 กรกฎาคม 2560
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น